Kaasmaakproject mislukt.

Wanneer een eenvoudige broeder als Pavel naar het goddeloze land van zelfkazende boeren wordt gezonden mag hij niet alleen. Daarom stuurt abt Laurian zijn rechterhand pater Marian hem mee. Eerst gaan ze samen naar Cluj om engelse les te nemen. Intussen ga ik in Nederland op zoek naar adressen in de agrarische wereld waar het tweetal stage voor de kaasmakerij zal lopen.

Marian heeft een talenknobbel en heeft het Engels snel onder de knie. Ook verbaal is hij heel begaafd.. Bij zijn preek heeft hij niet meer nodig dan een kort lijstje met steekwoorden. Met zijn meeslepende volle alt trekt hij de dagelijkse gezangen in de kloosterkapel en ´s zondags in het kerkje. Tijdens zijn opleidingbij de Jezuiten in Polen heeft hij zich gespecialiseerd als liturgist voor welk vak hij het eindcijfer 10 heeft behaald. Met zijn rijzige gestalte vult hij het altaar. Als Marian ´s zondags preekt is het feest De inhoud van het nieuwe testament vertaalt hij soepel naar het gewone dagelijkse leven van de dorpelingen. Petrus wordt de ruwe kroegbaas Alexandru, Matteus wordt de onderwijzer Axente, Maria Magdalena is de dorpsdiva Suzanna. Jezus van Nazaret woont onzichtbaar in de harten van iedereen in Moliset. Marian spreekt de taal van de gewone mensen. Zij hangen aan zijn lippen.

Pavel is de serviele dienaar, klein van gestalte en erg verlegen. Als een vreemde hem aanspreekt begint hij te stotteren en krijgt hij een hoog rode kleur. Maar hij is de boer van het klooster en als er in de toekomst kaas gemaakt gaat worden is hij de eerste die in aanmerking komt voor het dagelijkse werk. Nu trekt hij iedere dag naar de weiden met geen andere taak dan de twee koeien die het klooster rijk is te laten grazen. Het hoeden van vee in de heuvels is geen eenzaam werk. De mensen proberen van verre boodschappen naar elkaar te roepen. De hele dag klinken korte uitroepen met lange uithalen als echo’s door de dalen. Het zijn klanken en toonhoogten die je terug hoort in de rijke Roemeense volksmuziek. Sinds ik ze gehoord heb begrijp ik de functie van jodelen. Daar in de heuvels, tussen de veehoeders, heeft Pavel het uitstekend naar zijn zin. Op de bergwei naast hem is altijd Virginia. Zij is een jonge bloem van achttien lentes die de verantwoording heeft voor liefst vier koeien en een stier. Boze tongen beweren dat Virginia en broeder Pavel elkaar beminnen.

Er is groot

 nieuws. Tijdens de middagmaaltijd heeft de postbode, die op zijn motorfiets uit Tirlisua is gekomen, mijn brief uit Holland gebracht. Marian en Pavel mogen vier weken stage lopen op de zuivelboerderij van Jan en Miranda Hoogenboom in Oudewater en op de geitenboerderij van Ben en Ria van Winden in de Snelrewaard bij Linschoten. Het tweede goede nieuws is dat het bestuur van de landbouwschool uit Montfoort bereid is om het kapitaal te verstrekken dat nodig is voor het starten van het kaasmaakproject. Onze vriend Max en ik zullen Marian en Pavel ophalen.

Hoewel Max een liefhebber is van architectuur zijn de ontelbare kerkgebouwen in Roemenie in zijn ogen pure geldverspilling. Hij is een rood-liberale lobbes die zijn hele leven al aanschopt tegen alles wat mensen geloven. Geloof is voor te lieve lieden die niet tegen de problemen van het leven zijn opgewassen. Wankelmoedigen vluchten in alcohol, drugs of in een van de talloze here Jezussen. Geloof is in zijn ogen opium. Met de gedrevenheid van een missionaris grijpt Max iedere gelegenheid aan om zijn atheïstische overtuiging te ventileren. Gelukkig is hij liberaal genoeg om Marian en Pavel in zijn Saab mee te nemen naar Holland. De tweedaagse autoreis van Moliset naar Nederland staat bol van heftige discussies tussen Max de heiden en priester Marian de heilige. Pavel zit stilletjes achterin. Hij kan de debatten niet volgen maar verwondert zich over de luxe beelden die zich van oost naar west voor zijn ogen ontrollen. Bij aankomst in Holland noemt Max Marian een beste vent. Marian vindt Max de aardigste antichrist ter wereld wiens billen volgens hem nog wel eens zullen branden. Maar als mens zijn ze voor altijd tot elkaar gekomen. Pavel heeft inmiddels de blik van iemand die een ernstige cultuurschok moet verwerken. En dat zal nog erger worden als hij de uiers van de Nederlandse koeien van dichtbij zal zien.

Jan en Miranda Hoogenboom en hun zes ki\nderen zijn gewend aan buitenlandse stagiairs die korte of langere tijd bij hen te gast zijn. Ons tweetal ontdekt al gauw dat het met de goddeloosheid van ons land erg meevalt. Jan is acoliet en al gauw voelen de Roemeense geestverwanten zich in dit katholieke boerengezin als vissen in het water. Jan en Miranda zijn vijftien jaar geleden begonnen met het maken van yoghurt. Eerst heel ambachtelijk met de hand. Later met kleine machines. Zij melken inmiddels 250 koeien die gemiddeld zo’n 25 liter per dag geven. Hun boerderij is een bloeiende kleine zuivelfabriek waar per jaar 2 miljoen liter yoghurt wordt gemaakt. Dagelijks rijden hun vrachtwagens uit om de supermarkten te bevoorraden.

Voor Marian valt het aanvankelijk zwaar om als geestelijk leider met aanzien nu gewoon onder de koeien te moeten zitten. Maar Jan en Miranda laten zien wat aanpakken is en leren hen alle kneepjes van de bedrijfsvoering. Jan neemt hen iedere middag mee naar boerderijen in de omgeving. Zo maken ze kennis met de productie van kaas en andere zuivelproducten. Pas na het avondeten is er tijd voor ontspanning. Pavel laat zien dat hij uit het land van gymnasten komt. Onder de bewonderende blikken van de kinderen maakt hij moeiteloos salto’s op de trampoline. Later op hun kamer opent Marian zijn miskoffertje voor de dagelijkse eucharistieviering. Hij vertrouwt me toe dat hij iedere dag bidt voor Max’s zielenheil. Misschien is dat een waarborg voor brandvrije billen.

Ook bij Ben en Ria van Winden is het hard werken geblazen. Op hun boerderij worden honderd geiten en vijftig koeien gemolken. Om de dag wordt geiten- of koekaas gemaakt. Ben neemt hen mee naar de kaaspakhuizen in Woerden en de verkooppunten op de markten. Ze zien hoe Ria kaas aan huis verkoopt en groepen ontvangt voor bijeenkomsten met of zonder maaltijd. Ben is gewend om ’s avonds een duurloop te houden langs het riviertje De Lange Linschoten. Ook hier draait Pavel zijn hand niet voor om en rent op zijn korte beetjes dapper achter hem aan.

De stageperiode in Nederland wordt een gezellige tijd. Bijna iedere week wordt afgesloten met een feestelijke maaltijd op een van de boerderijen waarbij alle betrokkenen zijn uitgenodigd. De krant komt op visite. De journaliste trekt een heel vies gezicht bij het glaasje loeisterke Roemeense pruimenjener dat ze te drinken krijgt. In het krantenartikel vertelt ze daar met verve over. Moliset wordt in Oudewater een bekend dorp en steeds meer mensen raken enthousiast voor het kaasmaakproject. Jan Hoogenboom geeft een roestvrijstalen koelingsapparaat van 500 liter voor de melkops

lag. Iemand anders geeft een houten pers en kaasvormen in diverse formaten. Piet de Vos uit Cabauw geeft melkbussen.

Het is inmiddels november geworden en het laatste weekend breekt aan. Marian en Pavel hebben de zee nog nooit gezien. Hoewel het in de loop van de zondag behoorlijk is gaan waaien nemen Trudi en ik hen mee naar het strand in Scheveningen. Bij aankomst blijkt de hevige wind zich te hebben ontwikkeld tot een echte storm waar we nauwelijks tegen op kunnen tornen. Lopen op het strand is niet mogelijk zonder elkaar stevig vast te houden en zonder te worden gezandstraald. Gelukkig slagen we erin om de pier te bereiken. In het restaurant kijken we met ontzag naar de woedende zee. Als we terug lopen proberen we toch nog even, geheel onverantwoord, op het dakterras te komen. Maar daar is het de hel op aarde. Met alle macht moeten we ons vastklemmen aan de railing. Bange mensen en huilende kinderen

proberen stap voor stap terug te komen naar de trappen. Niet zonder moeite slagen wij daar ook in. Als we weer in de auto zitten horen we op de radio het dringende advies om vooral thuis te blijven. Op het nieuws komt ook het bericht dat rond 4 uur iemand op de pier in Scheveningen vanaf het dakterras in zee is gewaaid. Dat is gebeurd rond de tijd toen wij daar ook waren. We beleven een bange terugreis onder dreiging van vallende takken. Het lijkt alsof zich donkere wolken samenpakken boven het kaasmaakproject. In ieder geval kwamen Marian en Pavel in Moliset terug met enerverende verhalen.